یادداشت | همسر و خانواده در فرهنگ رضوی
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، زندگی اهل بیت علیهم السلام همیشه برای جامعه اسلامی و حتی غیرمسلمان الگوی زندگی بوده است. هر کدام از امامان معصوم علیهم السلام در برهه ای از زمان دارای شرایط خاصی از زندگی اجتماعی و سیاسی و فرهنگی بودند که هر کدام از زندگی این بزرگواران، دارای روش خاصی است که برای تمامی جهانیان و در طول تاریخ الگو است.
این تصور که زندگی امامان همام برای عصر خویش بوده است، کاملا غلط است چون تاریخ تکرارشدنی است و توصیه دین بر شناخت گذشتگان و عبرت و درس گرفتن از آنان را سفارش کرده است.
حال علاوه بر تکرارپذیر بودن تاریخ، ائمه هدات به عنوان جانشینان خداوند روی زمین و به عنوان کامل ترین بشر، در کنار هدایت مردم جهان بالخصوص در زندگی شخصی و اجتماعی شان همواره الگویی اکمل برای راه و رسم زیستن بوده اند.
عهد و زمانه امام رضا علیه السلام نیز از این قاعده مستثنی نیست و اتفاقات جالب و در خور توجه و قابل الگو برداری از این امام مظلوم وجود دارد.
امروزه چیزی که متاسفانه کمتر به آن توجه می شود سبک زندگی ائمه معصومین علیهم السلام در زندگی روزمره است. روایات و سیره فراوانی در این زمینه به ما رسیده است که در ذیل به بررسی روش برخورد با همسر و خانواده در سیره و کلام امام علی بن موسی الرضا علیه السلام خواهیم پرداخت.
عشق همسر
«اعلم ان النسآء شتي فمنهن الغنيمة والغرامة و هي المتحببة لزوجها والعاشقة له ...؛ بدان كه زنان گوناگونند، برخي از آنان دستاوردي گرانبها و تاوان [رنج هاي آدمي] هستند و اين زن كسي است كه به شوهرش محبت مي كند و عاشق اوست .»
در حدیث شریف بالا امام رضا علیه السلام به نکته بسیار مهم شخصیتی زن اشاره می کند که بسیار در انتخاب همسر می تواند اثرگذار باشد. همسری که به عشق ورزی شوهر خود مبادرت کند همان دستاورد رنج و سختی است که انسان برای به دست آوردنش تلاش کرده است.
جهادگر، خداقوت
جهاد کردن در روایات به معانی مختلفی ذکر شده است. یکی از این نوع جهادها تامین رفاه خانواده است. البته هر نوع تلاشی جهاد نیست بلکه تلاشی که برای کسب حلال باشد، انسان را تا درجه مجاهد بالا می برد.
رفاه خانواده امری مقدس است که مرد خانه، باید به آن همت بگمارد. در روایت معروفی از امام رضا علیه السلام می خوانیم:
«الكآد علي عياله من حل كالمجاهد في سبيل الله؛ كسي كه از راه حلال براي تامين رفاه خانواده اش تلاش مي كند، همچون مجاهدي است كه در راه خدا جهاد مي كند.»
مدیریت اقتصادی با مرد است
زنان به دلیل جزئی نگر بودن، ممکن است در اموری که نیاز به نگاه های کلان هست با سختی مواجه شوند. یکی از این امور، بحث معیشت و اقتصاد خانواده است. مردان به دلیل کلی نگر بودن، می توانند مدیریت مالی را در نگاه کلان و راهبردی انجام دهند. به این دلیل تا آن جا که می توان باید زنان از مدیریت معیشت خانه صرف نظر کنند تا آرامشی مضاعف داشته باشند و مرد خود را به عنوان تکیه گاه قابل اعتماد بپذیرند.
در روایت زیر امام رضا علیه السلام به امر مدیریت اقتصاد و معیشت مرد را گوشزد می فرمایند و این مصداق در زندگی فعلی ما نیز مصداق دارد. ایشان می فرمایند:
«بنبغي للمؤمن ان ينقص من قوت عياله في الشتآء ويزيد في وقودهم ; سزاوار است كه مؤمن در زمستان از خوراك خانواده اش كم كند، و بر [چوب و زغال و] وسيله گرم كننده آنان بيفزايد .»
اعتدال در برنامه اقتصادی و تامین همه جوانب آن وظیفه ای است که مرد خانه برای آرامش همسر و فرزندانش باید انجام دهد.
تو هم خوشتیپ باش
«نزد امام رضا (علیه السلام) رفتم و او موهایش را رنگ سیاه زده بود. گفتم فدایت شوم با رنگ سیاه موهایت را رنگ کرده ای؟ فرمود در رنگ آمیزی مو پاداش است. رنگ کردن مو و آراستگی و آمادگی از چیزهایی است که پاکدامنی زنان را افزون می سازد؛ و زنانی ک پاکدامنی را رها کرده اند؛ همسرانشان، خود را برای ایشان آماده نکرده اند.»
برخی تصور می کنند آرایش و زیبایی فقط برای اجتماع است تا اصطلاحا باکلاس باشند! در حدیث بالا امام تاکیدی دارند که زیبایی را برای پاکدامنی همسر ذکر فرمودند.
همان قدر که مرد خانه انتظار دارد همسرش زیبا و آراسته در منزل جلویش ظاهر گردد، زن نیز این نیاز را دارد. این نیاز این قدر مهم است که برای پاکدامنی او، آراستگی مرد در خانه سفارش شده است.
.jpg)
حق دلبرت را ضایع نکن
همسرداری خودش یک مهارت است و حقا و انصافا باید همسرداری را آموخت. چقدر در سیره اهل بیت علیهم السلام به ای نکته مهم، زیبا اشاره شده است به طوری که امام رضا علیه السلام همسر را به عنوان دلبر معرفی کرده اند و نه خدمتکار!
انسان وقتی از چیزی خوشش بیاید مواظب اوست و تاکید دارد که مشکلی برایش ایجاد نشود. مصداق بارز این امر، در زمانه ما، تلفن همراه است. برخی به این شکل با تلفن همراه خود برخورد می کنند که انگار به مثابه فرزند اوست و باید مواظبش باشد. صد البته که باید مواظب وسایل خود بود تا مال انسان زایل نشود ولی این حجم از توجه باید برای خانواده باشد نه یک وسیله ارتباطی!
مانند اینکه روکش برایش تهیه می کنند، مواظب هستند که ضربه ای به گوشی نخورد و روزانه آن را دستمال می کشند تا سالم بماند!
حضرت اباالحسن علیه السلام برای آموزش همسرداری و عشقبازی با او روایت زیبایی دارند که می فرمایند: هرکس همسری انتخاب کرد، باید او را احترام کند؛ زیرا زن دلبر شماست و وقتی او را آوردید، ضایعش نکنید.»
این احترام و توجه برای همسر و خانواده است که باید مراعات گردد.
آسودگی خانواده در پولداری نیست
بعضی مواقع دنبال برخی چیزها هستیم که هدف ما آن جا نیست! برخی فکر می کنند اگر درآمد بالایی داشته باشند خانواده شان مرفه هستند و می توانند خدمت بهتری به خانواده داشته باشند.
صد البته که باید برای معیشت خانواده تلاش کرد و رزق حلال واسع طیب برای آنان به ارمغان آورد اما به این معنا نیست که بیش از حد نیاز و در حد افراط آن تلاش شود. همیشه حد وسط ملاک زندگی است و سفارش امام رضا علیه السلام نیز می باشد.
خانواده آسوده خانواده ای است که روزی حلال وی سبک باشد تا دغدغه کمتری نسبت به مال داشته باشد، البته این بدین معنا نیست که اصلا تلاشی برای رفاه و معیشت در خور و اندازه نیاز خانواده انجام نشود بلکه منظور این است که حد وسط رعایت گردد.
امام رضا علیه السلام شرط آسودگی خانواده و در کنار آن، شناخت راه مشکلات را خشنودی از روزی اندک حلال می دانند و می فرمایند: «آن کس که به اندک روزیِ حلال خشنود باشد هزینه هایش سبک تر است، خانواده اش آسوده تر است و خداوند به او در شناخت راه حل مشکلات بصیرت می بخشد.»
در آخر اینکه دریای بیکران معارف اهل بیت علیهم السلام انتها ندارد و مانند اقیانوسی عمیق، ادامه دار است. این نوشتار، نگاه کوچکی به فرمایشات نورانی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام بود تا ان شاءالله همه ما عامل به سیره ایشان باشیم که تضمینی است برای سعادتمندی،ان شاءالله. /829/ی۷۰۲/س
حجت الاسلام محمدمهدی مرادی، پژوهشگر حوزه علمیه قم
منابع
حرعاملی، وسایل الشیعه، ج17.ص67
کلینی، اصول کافی، ج4، ص13
ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص447
راهنمای خانواده، ملک محمودی الیگودرزی، امیر، چاپ سی و دوم، قم، شهاب الدین، 1387.
نوری، مستدرک الوسایل، ج2، ص532
مجلسی، بحارالانوار، ج73، ص100